Oud worden. Het lijkt me verschrikkelijk. Dat je eenzaam en alleen achter de geraniums je herinneringen zit te tellen. Je vergeet alles, je wereld wordt kleiner en fysieke problemen groter. De oplossing: een zorgrobot.
Althans, dat is een van de alternatieven die anno 2015 tot de mogelijkheden behoren. Overgewaaid uit Amerika en Azië is de Vrije Universiteit aan het onderzoeken of een robot het lastige leven van een bejaarde iets minder lastig kan maken. Regisseur Sander Burger was geïntrigeerd en maakte er de documentaire Ik Ben Alice over.
Trailer: Ik Ben Alice
Zorgrobot
De film is al via NPOGemist te bekijken, maar werd afgelopen dagen opnieuw getoond op het Nederlands Film Festival. Draadbreuk ging er heen en was onder de indruk. Een paar vriendelijke maar zeer sceptische bejaarden maken voor het eerst kennis met Alice, een kleine zorgrobot die zaken als het weer of postcodes moeiteloos kan oplepelen, maar ook een extreem goed geheugen heeft. Ze onthoudt personen en de context waarin die mensen staan. Zo kan ze onthouden dat zoon X in het buitenland woont en daarom ‘niet op bezoek kan komen’ en dat de fysiotherapeut oefeningen heeft meegegeven om fit te blijven.
Alice lijkt daardoor oprecht geïnteresseerd. Dat is alleen niet zo. De robot stelt louter sociaal-wenselijke vragen, waar de oudjes dankbaar antwoord op geven. Door vervolgens af en toe terug te komen op ‘de baan van zoon Jeroen’ of te herinneren dat ‘u uw pillen wel echt moet slikken’ wordt Alice razendsnel een pop om van te houden. Zet de drommel echter bij een andere bejaarde neer en ze zal exact dezelfde vragen stellen, waarbij de antwoorden niets meer dan variabelen blijken te zijn. Zoon Jeroen heet nu Kees en fysiotherapeut is vervangen voor ‘de hulp’.
Schijnwerkelijkheid
Kortom: je creëert een schijnwerkelijkheid van medemenselijkheid. Of dat erg is – liever tegen een pop praten dan tegen niemand – is een tweede, maar een avondje lullen over ethiek is na het zien van deze documentaire best eens aardig om te doen.
De technische kant van het verhaal wordt wat minder belicht, maar de werking van Alice kun je wel enigszins raden: ze staat voortdurend in contact met internet en functioneert als een soort van Siri, maar dan in pop-vorm. Met andere woorden: je praat tegen Alice en via spraakherkenning weet ze wat je zegt en doet daar dan wat mee. Treffend is het moment dat een oude dame overweegt een rondje te lopen, maar wel zeker wil weten dat het lekker weer is. Alice respons: “Volgens Buienradar wordt het vandaag overwegend mooi weer.”
En dus gaat mevrouw naar buiten.
Wilson-Effect
Het levert tragikomische beelden op die je vooral doen afvragen of dit echt de toekomst (van zorg) is. In 2024 zijn er vier keer zoveel mensen boven de tachtig als nu. Daar zullen een hoop bejaarden tussen zitten die geen familie of vrienden (meer) hebben. Ga je dan als je helemaal alleen bent tegen een robot aan praten? Creëert Alice een Wilson-effect? Je bent als gezonde frisse jongen of meisje die lekker midden in het leven staat geneigd om ‘nee’ te zeggen, maar deze documentaire bewijst anders.
Eenzaamheid doet rare dingen met een mens. En dan zijn rare oplossingen misschien wel de beste oplossingen.
De documentaire kun je hier kijken. Gewoon doen.