Technologie. Och man, uren kunnen we erover praten. Maar we lezen er ook graag over. Deze hele slechte inleiding is reden tot een interview met Rens Lieman, vrind van Draadbreuk, maar bovenal auteur van het kakelverse boek Uber Voor Alles.
Uber Voor Alles gaat over de on demand economie. Dat is die welhaast ongrijpbare economie, waarbij krijgen wat je wil, wanneer je het wil en bij wie je het wil de hoofdmoot lijkt. Maar dat klinkt vager dan een gemiddelde mist boven de Machu Piccu, dus wat duiding is vereist. En daar is Draadbreuk voor. Of eigenlijk: Rens Lieman. Want de beste kerel heeft een aantal jaar in New to-the-York gewoond en daar zo’n beetje alles op het gebied van on demand-economie bekeken en beschreven. Dat staat nu in een lezenswaardig (!) boek: Uber voor alles.
Tijd voor een interview.
Rens, Je hebt een boek geschreven. Over Uber, Foodora, Helpling, Deliveroo. Kortom: de on demand economie. Wat is dat eigenlijk, de ‘ on demand-economie’? En vooral: waarom vind je dit zo interessant?
Rens Lieman: “Uber, Deliveroo en Helpling zijn platformbedrijven. Bemiddelaars die vraag (ik wil een taxi) en aanbod (ik rijd taxi) in een gelikte app en middels slimme technologie bij elkaar brengen. Meestal vindt die dienstverlening snel en on demand plaats: wanneer de klant er om vraagt. Een taxi komt binnen enkele minuten, of een nog warme restaurantmaaltijd binnen het half uur. Veel bedrijven hebben de kunst van Uber afgekeken. Je kunt inmiddels ook bootjes on demand bestellen, een oppas voor je kind of hond, een koerier die je vuile was ophaalt en het schoon weer terugbrengt, een klusser, wiet, helikopterritjes, zelfs vrouwen. Wat Uber in 2009 is begonnen, is een economie op zichzelf geworden. Producten en diensten die in een handomdraai en razendsnel te bestellen zijn — een Uber voor alles. (Ja, hier fiets ik even subtiel de titel van mijn boek in mijn antwoord.)
Dit is een plaatje van een Uber. Maar dan lelijk.
Waarom ik het interessant vond? Je drukt een digitale knop in, en in ‘de echte wereld’ verschijnt iets in luttele minuten voor je neus. De bedrijven die dat bieden spreken graag van magie. Maar het is natuurlijk geen magie: een mens moet daadwerkelijk die poké bowl ophalen bij een restaurant en bij je bezorgen. Er zijn voor ons onzichtbare algoritmes die dat regelen. Ik begon te onderzoeken wat er achter de schermen gebeurt. Gaandeweg merkte ik dat in de on demand-economie werk op een heel andere manier georganiseerd wordt (iedereen een freelancer, maar met een algoritme als baas), er andere verdienmodellen gelden en veel van die on demand-bedrijven brutaler zijn dan we van bedrijven gewend zijn en het niet zo nauw nemen met onze regels. Omdat ze haast hebben de wereld te veroveren.”
Rens Lieman: Meer bedrijven gaan het Uber-model gaan gebruiken
Voor de benodigde research heb je zelf ook een tijdje eten bezorgd. Hoe beviel dit? Hoeveel moet je ongeveer bezorgen om er een redelijk salaris uit te halen?
“Mwoah, een redelijk salaris voor een student-die-anders-een-krantenwijk-zou-lopen misschien. Meestal verdiende ik bruto tussen de 11 en 14 euro per uur. (Gemiddeld, vergeleken met andere bezorgers en schoonmakers.) Ik heb namens Deliveroo en UberEATS eten bezorgd en onder de vlag van Helpling huizen schoongemaakt.
Eten bezorgen op de fiets is erg leuk. Het is sportief en je leert de stad er goed van kennen. Wat ik er van geleerd heb is dat werk heel toegankelijk is geworden: wie gezond is, een smartphone en een fiets heeft kan zonder solliciteren vrijwel direct beginnen met een vol klantenbestand. Het werk is ook flexibel. Je kunt min of meer zelf bepalen wanneer je gaat werken en stopt met werken. Daar zitten trouwens wel haken en ogen aan. Als je bijvoorbeeld niet werkt op de tijden waarop Deliveroo en UberEATS je het hardst nodig hebben, verdien je vaak minder of ondervind je andere voor jou nadelige gevolgen. En er zijn allerlei werkprikkels waardoor je gestuurd wordt om te werken wanneer het bedrijf (of de klant) dat wil. Dat maakt het ook zo anders dan traditioneel (freelance) werk. Een goed deel van mijn boek gaat hier over.”
Lieman: Ik ken bezorgers die met enige regelmaat dames van lichte zeden van eten voorzagen in hun kantoor op de Wallen, maar ja, zij moeten ook eten dus zo bijzonder is dat nu ook weer niet.
Wat was het raarste wat je hebt meegemaakt toen je zelf de on-demandeconomie-gebruiker-verdiener (lees: bezorger / schoonmaker) uithing?
“Je hoopt dan dat het pizzabezorgerscliché waar is hè? Maar nee, dat heb ik niet meegemaakt. . Echt rare dingen heb ik niet meegemaakt. Wel leuk contact gehad met een paar van mijn schoonmaakklanten. Je hebt bij zo’n schoonmaakklus veel meer tijd om met klanten te praten. Eén keer moest ik iemands huis schoonmaken waar een paar uur later potentiële kopers in zouden rondlopen om het te bezichtigen. Dan kijk je wel even twee keer op de fles badkamerreiniger of de tegels dat wel kunnen hebben.”
Wat gaat er veranderen in onze huidige economie denk jij?
“Ik denk dat veel meer bedrijven het Uber-model gaan gebruiken. Dienstverlening wordt er sneller door, en dat maakt het goedkoper. Dat betekent ook dat er veel meer mensen als freelancer gaan werken – een groep die toch al groeit. Ik kan me wel voorstellen dat een platformwerker straks allemaal apps (opdrachtgevers dus) op zijn telefoon heeft en naar gelieve in- en uitlogt. ’s Middags een pakketje bezorgen voor een bezorgbedrijf, ’s avonds eten voor Deliveroo. Als zo’n scenario werkelijkheid wordt, moet er wel ook beleid voor komen. Een aanpassing van het arbeidsrecht waardoor platformwerkers iets meer zekerheden en beter werkomstandigheden krijgen. Maar ik verwacht dat dat er ook wel gaat komen.”
Peerby, AirBNB, Foodora, Deliveroo, Uber – er zijn wel erg veel on demand-diensten. Denk jij dat er ooit een On-Demand On-demand dienst komt? Eentje die alle on demand diensten vervangt tot een grote? De “Uber Voor Alles” (om je boektitel maar schaamteloos doch subtiel te promoten)?
“Ha, goeie! Je ziet het al een beetje die kant op gaan. Grab, populair in Zuid-Oost Azië, biedt al veel meer dan alleen een taxi-ritje. Het Duitse Helpling biedt al veel meer aan dan alleen een schoonmaker (klussers, glazenwassers, oppassers). Ik denk dus wel dat er veel gebundeld gaat worden, maar niet alles. On demand vervoer organiseren is wezenlijk anders dan een kinderoppas regelen.”
Als gezaghebbend techmedium kregen we de kans de eerste proefdruk van Uber voor Alles al te lezen. Onze conclusie: iedereen die ook maar een beetje geïnteresseerd in het wel en wee, de dubieuze mazen, wetten en wegen van Silicon Valley is, zal veel plezier beleven aan Uber voor Alles. In tegenstelling tot veel andere techgerelateerde boeken weet Lieman op een zeer toegankelijke manier relatief ingewikkelde materie rondom Uber en andere on demand platformen op een heldere, maar vooral leuke manier te presenteren. Een studieboek voor een vak als economie, zonder dat een leerling naar scholieren.com hoeft te surfen voor een samenvatting omdat ‘ie anders in slaapvalt.
Vind je de ‘on demand economie’ ook niet een klein beetje een vervelend woord? Is er niet iets beters wat we kunnen gebruiken?
“Ja man, maar ik moest het toch een naam geven? Er lopen veel te veel termen door elkaar heen. Vaak spreekt men van een platformeconomie, maar Marktplaats.nl en Amazon zijn ook platforms, en die vind ik voor mijn boek veel minder interessant. Of de klusjeseconomie of gig economy, maar dan hebben we het ook over een timmerman die je voor volgende maand eens wilt laten langskomen. Bij on demand heeft denk ik iedereen wel een voorstelling: we willen het nu, en hier. Dat bieden, vraagt veel van de platformwerkers en van de technologie, en dat vind ik zo interessant.”
In den beginne lijken diensten als AirBnB en Uber ontzettend handig voor de consument. Kijk je echter iets verder (lees: je googelt wat) dan schreeuwt Het Internet moord en brand over broodroof en illegaal wonen. Wat is jouw visie daarin?
“Je hoort mij niet snel over broodroof. Als een nieuwe partij zoals Uber taxivervoer beter regelt dan de TCA bijvoorbeeld, dan zit ik er niet mee dat de TCA klanten verliest. Het is pas broodroof als Uber zich niet aan dezelfde regels hoeft te houden, maar dat moeten ze in Nederland wel degelijk.
Over AirBnB: ja, het is een toenemend probleem dat mensen van een woning een illegaal hotel maken. Dat drijft huizenprijzen omhoog en zorgt voor overlast. Dat is een serieus probleem. AirBnB was natuurlijk niet opgericht met dat idee, maar dat mensen het inmiddels daarvoor gebruiken betekent dat ze daar een verantwoordelijkheid in moeten nemen. Het kan – en moet wat mij betreft – veel meer doen om dit samen met een gemeente tegen te gaan.”
Dit is een lelijke taxi. Geen Uber. Lieman: “Als een nieuwe partij zoals Uber taxivervoer beter regelt dan de TCA bijvoorbeeld, dan zit ik er niet mee dat de TCA klanten verliest.”
Hoeveel werk is het eigenlijk, het schrijven van zo’n boek? Kan ik je boeken om on demand een boek voor Draadbreuk te schrijven?
“Man, het is me een werkje, hoor, zo’n boek. Ik ben er een krap jaar koortsachtig mee bezig geweest. Je kunt me zeker inhuren om de stormachtige geschiedenis van Draadbreuk te vereeuwigen in een boek. Bestsellertje, ik kan me niet anders voorstellen.”
Oh, en tot slot: waar moet ik nu mijn eten bestellen?
“Waar je wil, maar geef een fooi. Gewoon standaard een euro, liever twee. Dat is een lage prijs voor het gemak van eten thuisbezorgd krijgen. Geef ook je Uber-chauffeur een fooi en je Helpling-schoonmaker. Nee, dat is niet per se jouw verantwoordelijkheid. Bedrijven moeten zorgen voor wat betere werkomstandigheden, al dan niet afgedwongen door beleidsmakers. Maar tot die tijd is het aardig om een fooitje te geven. Vooral als het regent.”
Het boek van Rens Lieman is vanaf vandaag verkrijgbaar in de winkels. Ook is ‘ie online te kop bij Bol.com, bruna en ubervooralles.nl