Het is de meest gegeten snack van Nederland. Geen kroket, geen bamischijf, maar de bescheiden bruine staaf die op elk schoolplein, festival en tankstation zijn plek vindt: de frikandel. Hij wordt geprezen, verguisd, gedipt in curry, mayonaise of speciaal-saus, maar één vraag blijft altijd hangen — letterlijk bij elk biertje op een vrijdagavond: wat zit er in een frikandel?
Van mysterieus restvlees tot gereguleerde vleespasta
Laten we beginnen met een geruststelling: nee, er zitten geen oogballen, snavels of slachtafval in je frikandel. Dat hardnekkige gerucht stamt uit de jaren ’80, toen de snackwereld nog een soort Wilde Westen was. Inmiddels valt de frikandel gewoon onder de Nederlandse Warenwet, en die schrijft keurig voor wat vlees mag heten.
Een moderne frikandel bestaat grofweg uit:
- 35 tot 45 procent vlees, meestal kip (restvlees van borst of dij), soms aangevuld met varken of rund voor de smaak.
- Water om het mengsel soepel te houden.
- Paneermeel of tarwemeel als bindmiddel.
- Specerijen als peper, nootmuskaat, ui- en knoflookpoeder.
- Zout, smaakversterkers (E621) en zetmeel om het geheel een stevige structuur te geven.
Dat vlees is vaak mechanisch gescheiden vlees (MSM) — een techniek waarbij het laatste restvlees met druk van botten wordt gescheiden. Klinkt niet charmant, maar het is volkomen legaal en veilig. Eigenlijk vergelijkbaar met hoe kippengehakt wordt gemaakt, maar dan industrieel en op grote schaal.
Hoe een frikandel wordt gemaakt
Het productieproces van een frikandel is een symfonie van industriële efficiëntie. Eerst wordt het vlees gemalen tot een fijne pasta. Daar gaan water, meel, kruiden en bindmiddelen bij, tot een homogeen mengsel ontstaat dat nog het meest lijkt op een stevige vleespuree.
Dat mengsel wordt met kracht in kunststof darm gespoten, net als bij een worst. Vervolgens wordt het gestoomd of gekookt, zodat het stevig wordt. Daarna verdwijnt de kunststof huls, en de frikandel is geboren. Klaar om ingevroren en landelijk verspreid te worden naar elke snackbar van Schiermonnikoog tot Maastricht.
Pas in de snackbar krijgt de frikandel zijn bekende bruine jasje: een paar minuten in frituurvet van zo’n 180 graden, en je hebt een goudbruine, licht krokante buitenkant met een sappige binnenkant.
Waarom de frikandel een Nederlandse klassieker is
Het succes van de frikandel zit niet in luxe ingrediënten, maar in perfecte eenvoud. Hij is neutraal van smaak, combineert goed met alles en kost weinig. Daardoor is hij de ultieme canvas voor sauskunst: van frikandel speciaal tot frikandel XXL of frikandelbroodje. Meestal betaal je er weinig voor, maximaal 2,50 of 3 euro. Toch wat anders dan de duurste hamburger ter wereld…
Bovendien is de frikandel typisch Nederlands pragmatisch: efficiënt, goedkoop, geen poespas. Geen haute cuisine, maar gewoon “lekker snacken”. De NPO heeft daar een fijn artikel over getikt.
De verschillen met curryworst en Belgische frikandel
Vraag in Duitsland om een frikandel en je krijgt een vragende blik. Daar kennen ze de Currywurst: een stevige, gebraden worst met een saus van ketchup en curry. In België heet wat wij “frikandel” noemen frikadel, en dat is juist géén gladde worst, maar een grovere gehaktbalachtige snack.
Kort gezegd:
- Nederlandse frikandel: glad, gefrituurd, zonder darm.
- Belgische frikadel: grof gehakt, gebakken.
- Duitse Currywurst: echte worst, gegrild, met saus.
Alle drie lekker, maar alleen de Nederlandse variant heeft dat iconische bruine uiterlijk en zachte binnenkant die we zo goed kennen.
En de vegetarische frikandel dan?
Ook die is er, en in opkomst. Fabrikanten als Mora en De Vegetarische Slager maken plantaardige varianten op basis van soja-eiwit, tarwegluten en plantaardige vetten. De smaak en textuur komen verrassend dicht in de buurt van het origineel — zeker als je hem frituurt en onder een berg saus verstopt.
